Drontense pioniers in datagebruik in de boomgaard

Een van de pioniers (misschien wel wereldwijd) in het gebruik van boomspecifieke-data icm met GPS-gestuurde machines is Frans Rijk uit Dronten. Hij is sinds ongeveer 2012 bezig is met het gebruik van data in zijn boomgaard. Na de stevige wintervorst in 2012 ontstonden er verschillen in de groei in zijn boomgaard, ondanks dat zijn grond vrij homogeen is. Hij ging op zoek hoe je de homogeniteit weer terug zou kunnen krijgen en kwam via-via bij Bert Rijk (geen familie) terecht. Hij is directeur-eigenaar van Aurea Imaging een bedrijf dat via drones en data probeert bedrijven in fruitteelt en veredeling verder te helpen. CEO Bert Rijk: “Voor de fruitteelt verzamelen we op boomniveau data over bloei, groei en productie. De nieuwste GPS-gestuurde machines kunnen vervolgens op boomniveau spuiten om zo alleen te bespuiten, bemesten of wortelsnijden waar nodig.

De data verzamelen de bedrijven zoveel mogelijk zelf. Aurea Imaging, ook bekend van hun initiatief Dronewerkers, verzamelt de data via sensoren in het veld en via drones. Voor fruitteelt is er daarnaast ook nog data van vochtsensoren en bodemscanners, maar ook uit sorteermachines en koelinstallaties is diverse data te halen wat weer terug te koppelen is aan het perceel. Deze veelheid aan verschillende soorten data maakt het interessanter maar ook complexer om inzichten voor de teler te krijgen. In het begin heeft Bert meermaals per jaar bij het bedrijf van Frans over de boomgaard gevlogen om uit te zoeken wat het beste moment was en hoe de data naar voren komt.  Bert: “Het is fantastisch als je samen met de teler, teeltadviseur, mechanisatiebedrijf en GPS-leverancier alle puzzelstukjes bij elkaar legt en tot een bespuiting op boomniveau komt, die zorgt voor meer opbrengst, minder gebruik van gewasbeschermingsmiddelen en lagere arbeidsbehoefte realiseert.”

En wat levert dit dan op? Bert: We zien nu dat vrij eenvoudige toepassingen als eerste gedigitaliseerd worden. Bijvoorbeeld het meten van de hoeveelheid bloesem per boom om alleen de bomen met te veel bloesem een dunnende bespuiting te geven. Frans maakt in het voorjaar een inschatting over de hoeveelheid bloesem in de bomen (dus potentieel hoeveel appels de boom kan leveren) en bepaalt wat een goede optimale waarde is, niet alleen rekening houdend met dit jaar, maar ook met verdere jaren. De hoeveelheid kan per jaar verschillen. Door gericht te spuiten en ingrepen te doen, hoeft Frans later in het jaar bijvoorbeeld minder met de hand te dunnen, wat arbeidsintensief is. Bert: “In één proef leverde dit al tot 12% meer opbrengst op, maar dit is pas het begin. De eerste bedrijven die ingestapt zijn (zoals Frans) hebben nu meerdere jaren aan data, van meerdere groeistadia in het seizoen. Dat maakt dat je steeds meer inzichten verzamelt, verbanden kan leggen en een beter product kan telen.” Frans vertelt hoe dit in de praktijk gaat. In het begin van het seizoen laat hij tijdens de bloei, dronedata maken. Die data wordt in het programma agromanager omgezet, zodat per boom een ‘bloeiwaarde’ is. Vervolgens kan Frans een taakkaart maken zodat de behandeling plaats kan vinden. Met deze taakaart kan er gestuurd worden in de bloesemdunning, maar ook op groeiremming door middel van diverse aparte bespuitingen. In juli worden er nieuwe kaarten gemaakt door Aurea Imaging die de groei van dat jaar in kaart brengt. (rond de langste dag stoppen de appel en perenbomen met het groeien van de takken en groeit alleen het fruit nog door). Met de data van Bert over bladdichtheid en boomhoogte, kan de groeikracht van bomen worden berekend en dit maakt het dus weer mogelijk om gericht ingrepen te doen om bijv. via wortelsnijden de groeikracht te beheersen. Deze bewerking vind in maart het jaar erop plaats om een zo goed mogelijk resultaat te behalen. In maart zijn alle bomen gesnoeid en zien er bijna allemaal hetzelfde uit. Een bewerking op het ‘oog’ is dan niet meer mogelijk omdat de groeiverschillen niet met het oog waarneembaar zijn. Voor dit alles heb je wel machines nodig.

Toen Frans begon met datagestuurd werken, gecombineerd met de inzet van GPS, was er nog geen machine die dit kon. Deze moest dus ontwikkeld worden, te beginnen met het wortelsnijden, waarmee de groei van bomen kan worden gereguleerd. De aansturing van de machine was redelijk snel ontwikkeld, maar Frans merkt op dat het niet zomaar een kwestie is van op de data afgaan, maar dat je als teler ook zelf goed moet weten hoe je boomgaard erbij staat. Het besluit, welke inzet is wanneer nodig doet Frans met behulp van de data van Bert, maar hij kijkt ook zelf goed hoe de boomgaard erbij staat. Met zijn ipad kan Frans dan de data ‘valideren’ in de boomgaard en de grenswaarden vaststellen. Deze lokale kennis van bodem en boomgaard, maakt ook dat Frans geen loonwerk doet met zijn GPS/datagestuurde wortelsnijder. Sinds een jaar gebruikt hij een demo-spuit die ook in staat is om boomspecifieke bespuiting te geven. Deze spuit was vorig jaar de enige in zijn soort die boomspecifiek kon behandelen.

De kaarten maken in de bloeiperiode is wel topsport te noemen. Tussen het moment van de bloei in kaart brengen met de drone, het vertalen van de dronedata naar bruikbare getallen en het daadwerkelijk toepassen op taakkaart kunnen soms maar 1 of 2 dagen zitten, anders heb je het moment gemist en ben je lekker de hele zomer met de hand aan het appels dunnen. Het is dus van groot belang dat er korte lijnen zijn en duidelijke afspraken over de beschikbaarheid van de kaarten.

Data heeft dus veel positieve impact over gerichte communicatie en rond  efficiëntie opbrengstverhoging. Toch is er ook veel discussie over dataverzamelen. Zowel rond privacy als dat data ook wel ‘het nieuwe goud’ wordt genoemd. Hoe kijken beide bedrijven daarnaar?

Bert stelt dat discussie rond eigendom van data vaak wat gedramatiseerd is die eerder averechts werkt dan iets oplevert. Data zonder interpretatie of context is nutteloos, dus data delen en kennis uitwisselen is noodzakelijk om data tot waarde te laten komen. Doordat mensen bang gemaakt worden over de risico’s van het delen van data vertraagt de ontwikkeling onnodig. ‘Uiteraard is het onverstandig om je data open op straat te leggen, maar laat je niet te bang maken.”

Frans werkt samen met adviesinstanties in zijn bedrijf, zoals met de WUR, Fruitconsult en met Aurea Imaging. Wel merkt hij dat veel bedrijven zijn data willen, waar hij niet altijd nut en noodzaak voor zijn eigen bedrijf voor ziet. Dan is hij afhoudend. Ook vraagt hij zich af of de toegenomen verzameling van data nog invloed heeft op toekomstige wet- en regelgeving: “ik aangaf blijft mijn bedrijf werken ‘met’ de natuur. Dat betekent dat je soms meer of minder bespuiting doet, bijvoorbeeld. We moeten voorkomen dat in de toekomst de registratie en het beleid niet zwart-wit wordt dat ik mijn eigen kennis van de natuur en bedrijf niet meer kan toepassen. Dat is een dreiging voor het vele data-verzamelen in de landbouw”. Spuiten is duur, kost veel tijd en denkkracht en doe je niet voor je plezier, maar soms is de indruk buiten de landbouw dat boeren dit voor hun plezier zouden doen. Het fruit in de winkels moet voldoen aan een hoge standaard en om de middenprijs van je product hoog genoeg te houden, om kostendekkend te kunnen telen, kunnen wij niet zonder gewasbescherming. Ook bij toekomstige wet- en regelgeving moet de vrijheid er zijn om maatwerk op mijn bedrijf te doen.

Agromanager, een bedrijfsmanagementsysteem voor de fruitteelt is opgericht door een fruitteler. Hierdoor is het belang van de teler zelf ook stevig geborgd. Je ziet dit ook in andere sectoren terug dat er initiatieven zijn die zorgen voor machtigingen en rechten voor het delen en inzien van data. Op het bedrijf van Frans wordt momenteel onderzoek gedaan door de WUR, of iets te zeggen is over de baten van boomspecifieke bespuiting. Hoewel veel mogelijk is met data en alle technieken, maar het blijft werken met de natuur. Dus zijn motto is ook om ‘met de natuur mee te werken en er niet tegenin, anders houd je het niet vol.’

Bert wijst over het datagebruik nog op een opvallend punt. Vaak wordt gedacht dat het ‘jonge honden’ zijn die bezig zijn met data, maar hij ziet vaak dat het de meer ervarenere types zijn: “Jonge telers die net in maatschap zitten of alleen het bedrijf moeten draaien hebben vaak hun handen vol aan alle werkzaamheden in goede banen leiden. De telers die vijf jaar in het bedrijf zitten hebben vijf seizoenen meegemaakt, vijf oogsten en hebben vaak wat meer rust en ruimte in hun hoofd om nieuwe innovaties op te pakken.”